Kiedy przedawnia się moje roszczenie?

Przedawnienie roszczeń to jedna z najważniejszych instytucji prawa cywilnego. W praktyce oznacza, że po upływie określonego terminu dłużnik może skutecznie odmówić spełnienia świadczenia. Regulują to przede wszystkim przepisy Kodeksu cywilnego – w szczególności art. 117 k.c. i nast., a także liczne przepisy szczególne. Z uwagi na fakt, że zbliża się koniec roku, to idealny moment, aby przyjrzeć się swoim roszczeniom i sprawdzić, czy nie warto podjąć działania zanim będzie za późno.

W mojej praktyce często spotykam osoby, które dowiadują się o przedawnieniu dopiero na etapie sporu. Stąd warto wiedzieć, jak liczyć terminy przedawnienia, w szczególności od czego zależy ich długość i kiedy zaczynają biec.

Jakie roszczenia mogą się przedawnić?

Przedawnieniu ulegają wyłącznie roszczenia majątkowe, czyli takie, których wartość można wyrazić w pieniądzu. To istotne – roszczenia niemajątkowe co do zasady nie podlegają przedawnieniu.

Jednocześnie istnieją roszczenia majątkowe, których przedawnienie nie obejmuje, m.in.:

• roszczenie o zniesienie współwłasności,
• roszczenie właściciela o wydanie nieruchomości,
• roszczenie o wydanie rzeczy wpisanej do krajowego rejestru utraconych dóbr kultury,
• roszczenie właściciela o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń własności nieruchomości.

Jeżeli wierzyciel mimo upływu terminu przedawnienia kieruje sprawę do sądu, dłużnik może podnieść zarzut przedawnienia. W takiej sytuacji co do zasady sąd oddali powództwo.

Przedawnienie roszczeń – podstawowe terminy

Zasadą ogólną jest, że termin przedawnienia wynosi 6 lat. W przypadku：

• roszczeń o świadczenia okresowe (np. czynsz najmu),
• roszczeń związanych z działalnością gospodarczą

– termin ten wynosi 3 lata. Terminy te nie mogą być skracane ani wydłużane umownie.

Pozostałe terminy przedawnienia – najważniejsze przykłady

Termin	Przykładowe roszczenia
6 miesięcy	roszczenia sprzedawcy związane z wadliwością rzeczy sprzedanej; roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki; roszczenia przewoźników między sobą związane z przewozem przesyłki; roszczenia spedytora względem przewoźników lub dalszych spedytorów; roszczenia o naprawienie szkody za utratę lub uszkodzenie rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu.
1 rok	roszczenia właściciela przeciwko posiadaczowi o korzystanie z rzeczy, zwrot pożytków i odszkodowanie za pogorszenie rzeczy; roszczenia posiadacza samoistnego o zwrot nakładów; roszczenia między zastawcą a zastawnikiem dotyczące nakładów i pogorszenia rzeczy; roszczenia z umowy przedwstępnej; roszczenie o usunięcie wad lub wymianę rzeczy na wolną od wad; roszczenia wynajmującego i najemcy dotyczące uszkodzenia rzeczy, nakładów lub nadpłaconego czynszu; roszczenia użyczającego i biorącego do używania o nakłady lub szkody; roszczenia z umowy przewozu osób i rzeczy; roszczenia wynikające z umowy spedycji i umowy składu; roszczenia odbiorcy przekazu przeciw przekazanemu.
2 lata	roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa (w tym rzemieślników i gospodarstw rolnych); wzajemne roszczenia z umowy kontraktacji między producentem a kontraktującym; roszczenia z umowy o dzieło; roszczenia ze stosunku rachunku bankowego; roszczenia o wynagrodzenie za czynności zawodowe lub wykonywane w ramach przedsiębiorstwa (np. usługi specjalistów); roszczenia związane z usługami gastronomicznymi i hotelowymi wobec korzystających z takich usług.
3 lata	roszczenia z umowy ubezpieczenia; roszczenia o naprawienie szkody z czynu niedozwolonego.
5 lat	roszczenia z tytułu zapisu zwykłego; roszczenia o zachowek; roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów i poleceń; roszczenia przeciwko osobom obowiązanym do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych darowizn lub zapisów windykacyjnych.

Kiedy rozpoczyna się bieg przedawnienia?

Bieg terminu rozpoczyna się w dniu, w którym roszczenie stało się wymagalne. Najczęściej jest to dzień następujący po dniu, w którym upłynął termin spełnienia świadczenia.

Jeżeli wymagalność zależy od działania wierzyciela, liczymy termin od dnia, w którym mógł on najwcześniej podjąć czynność.

W przypadku roszczeń o zaniechanie – bieg przedawnienia rozpoczyna się z dniem naruszenia obowiązku.

Kiedy upływa termin przedawnienia?

Jeżeli termin przedawnienia wynosi mniej niż 2 lata – upływa dokładnie po dodaniu odpowiedniego okresu do dnia wymagalności.

Jeżeli termin wynosi co najmniej 2 lata – kończy się z końcem roku kalendarzowego.

Przykład: roszczenie wymagalne 18 marca 2020 r., z trzyletnim terminem przedawnienia, przedawni się nie 18 marca 2023 r., lecz 31 grudnia 2023 r.

Przedawnienie roszczeń przeciwko konsumentowi

W sprawach przeciwko konsumentowi sąd musi z urzędu badać, czy roszczenie jest przedawnione. Konsument nie musi podnosić zarzutu przedawnienia.

Wyjątkowo sąd może nie uwzględnić przedawnienia, jeżeli przemawiają za tym względy słuszności.

Kiedy bieg przedawnienia nie rozpoczyna się lub ulega zawieszeniu?

Przepisy przewidują sytuacje, w których bieg terminu nie biegnie lub zostaje zawieszony. Najważniejsze z nich zestawiono w tabeli:

Sytuacja	Opis
Władza rodzicielska	Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się wobec roszczeń przysługujących dzieciom przeciwko rodzicom przez czas trwania władzy rodzicielskiej.
Brak pełnej zdolności do czynności prawnych	Termin nie biegnie wobec osób niemających pełnej zdolności do czynności prawnych w stosunkach z opiekunem lub kuratorem.
Małżeństwo	Między małżonkami bieg przedawnienia jest zawieszony przez cały okres trwania małżeństwa.
Siła wyższa	Zawieszenie biegu terminów w przypadku zdarzeń uniemożliwiających dochodzenie roszczeń (np. klęski żywiołowe, wojna).
Mediacja	Na czas trwania mediacji bieg przedawnienia ulega zawieszeniu.
Postępowanie pojednawcze	Złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej zawiesza bieg przedawnienia na czas trwania postępowania.

Kiedy bieg przedawnienia zostaje przerwany?

Do przerwania biegu przedawnienia dochodzi m.in. przez:

• czynność przed sądem lub innym właściwym organem w celu dochodzenia lub zabezpieczenia roszczenia,
• właściwe lub niewłaściwe uznanie roszczenia przez dłużnika (uznanie długu wprost bądź poprzez np. złożenie propozycji rozłożenia świadczenia na raty).

Po przerwaniu termin biegnie na nowo.

Potrzebujesz wsparcia w ustaleniu, czy Twoje roszczenie jest przedawnione?

Jeśli masz wątpliwości, jaki termin ma zastosowanie w Twojej sprawie albo chcesz sprawdzić, czy możesz skutecznie dochodzić należności – zapraszam do kontaktu z moją Kancelarią. Od lat zajmuję się analizą roszczeń i oceną ryzyka procesowego. Pomogę Ci ustalić, czy przedawnienie roszczeń ma zastosowanie w Twojej sytuacji i jak najlepiej zabezpieczyć Twoje interesy.

Pozdrawiam
Wiktor Dębowski